Instrukcja o stosowaniu Listu Apostolskiego motu proprio Summorum Pontificum

KOMISJA PAPIESKA ECCLESIA DEI
Jego Świątobliwości Papieża Benedykta XVI

I. Wprowadzenie

1. List apostolski motu proprio Summorum Pontificum Papieża Benedykta XVI z 7 lipca 2007, który wszedł w życie 14 września 2007, udostępnił bogactwo liturgii rzymskiej Kościołowi powszechnemu.

2. Przez to motu proprio Papież Benedykt XVI promulgował prawo powszechne dla Kościoła, z intencją nadania nowych ram normatywnych używaniu liturgii rzymskiej obowiązującej w 1962.

3. Po przypomnieniu starań Papieży o świętą liturgię i rewizję ksiąg liturgicznych, Ojciec Święty przypomina tradycyjną zasadę – uznaną od czasów niepamiętnych i która ma być koniecznie zachowana w przyszłości – zgodnie z którą “każdy Kościół partykularny powinien być w zgodzie z Kościołem powszechnym, nie tylko co do doktryny wiary i znaków sakramentalnych, lecz także co do zwyczajów powszechnie przyjętych z nieprzerwanej tradycji apostolskiej. Należy je zachowywać nie tylko po to, aby uniknąć błędów, lecz po to, by przekazywać integralność wiary, ponieważ reguła modlitwy Kościoła odpowiada jego regule wiary”[1].

4. Namiestnik Apostolski przypomina ponadto Biskupów Rzymu, którzy są najbardziej zasłużeni w tym dziele – zwłaszcza świętego Grzegorza Wielkiego i świętego Piusa V. Papież podkreśla również, że wśród świętych ksiąg liturgicznych szczególną rolę odegrało Missale Romanum i że w ciągu wieków podlegało ono aktualizacjom aż po błogosławionego Papieża Jana XXIII. Następnie, w związku z reformą liturgiczną po Soborze Watykańskim II, Paweł VI w roku 1970 zaaprobował nowy Mszał Rzymski przewidziany do użytku Kościoła obrządku łacińskiego, który następnie został przełożony na wiele języków, a którego trzecie wydanie typiczne promulgował w roku 2000 Jan Paweł II.

5. Wielu wiernych, ukształtowanych w duchu form liturgicznych poprzedzających Sobór Watykański II, wyrażało żywe pragnienie zachowania dawnej tradycji. Dlatego poprzez specjalny indult Quattuor abhinc annos, wydany w 1984 przez Świętą Kongregację Kultu Bożego, Papież Jan Paweł II zezwolił pod pewnymi warunkami na wznowienie używania Mszału Rzymskiego promulgowanego przez błogosławionego Jana XXIII. Ponadto, wraz z motu proprio Ecclesia Dei z 1988 Papież Jan Paweł II wezwał Biskupów, aby hojnie udzielali tego pozwolenia wszystkim wiernym, którzy o to proszą. Podobnie Papież Benedykt XVI w motu proprio Summorum Pontificum wskazał kilka zasadniczych kryteriów dotyczących zachowywania usus antiquior rytu rzymskiego , które wypada tu przypomnieć.

6.Tekst Mszału Rzymskiego promulgowanego przez Papieża Pawła VI oraz teksty należące do ostatniej edycji Jana XXIII są dwiema formami liturgii rzymskiej nazywanymi odpowiednio “zwyczajną” i “nadzwyczajną”. Chodzi tu zatem o dwa zwyczaje jednego rytu rzymskiego, które stoją obok siebie. Albowiem obie formy są wyrazem jedynego “prawa modlitwy” (lex orandi) Kościoła. Ze względu na swoją starożytność i czcigodność forma nadzwyczajna musi być zachowywana z należnym jej honorem.

7. Motu proprio Summorum Pontificum towarzyszy list Ojca Świętego do Biskupów, opublikowany tego samego dnia (7 lipca 2007) i przedstawiający szersze objaśnienia na temat słuszności i potrzeby samego motu proprio: chodziło bowiem o wypełnienie istniejącej próżni poprzez nadanie nowych ram normatywnych używaniu liturgii rzymskiej obowiązującej w 1962.
Ramy te narzucały się szczególnie przez to, że w chwili wprowadzenia nowego mszału nie wydawało się konieczne wydawanie dyspozycji mających regulować używanie liturgii obowiązującej w 1962. Ze względu na wzrost liczby tych, którzy proszą o możliwość używania formy nadzwyczajnej, stało się konieczne wydanie pewnych norm w tym przedmiocie.
Papież Benedykt XVI stwierdza przede wszystkim: “Nie ma żadnej sprzeczności między jednym i drugim wydaniem Missale Romanum. Dzieje liturgii są zbudowane ze wzrastania i postępu, nigdy z zerwania. To, co było święte dla wcześniejszych pokoleń, pozostaje wielkie i święte dla nas, i nie może nagle okazać się całkowicie zakazane, lub wręcz uznane za niegodziwe”[2].

8. Motu proprio Summorum Pontificum stanowi znaczący wyraz magisterium Biskupa Rzymu i właściwej mu posługi [munus] – regulowania i porządkowania świętej liturgii Kościoła[3] – oraz przejawia troskę Namiestnika Chrystusowego i Pasterza Kościoła powszechnego[4]. Jego celem jest:

a) ofiarowanie wszystkim wiernym liturgii rzymskiej w usus antiquior, jako skarbu do najstaranniejszego zachowania;


b) zagwarantowanie i realne zapewnienie używania nadzwyczajnej formy wszystkim tym, którzy tego pragną – w takim rozumieniu, że używanie liturgii rzymskiej obowiązującej w 1962 jest prawem danym dla dobra wiernych, a więc ma być interpretowane w sensie przychylnym dla wiernych, którzy są jego głównymi adresatami;


c) sprzyjać pojednaniu wewnątrz Kościoła.

II. Kompetencje Komisji Papieskiej Ecclesia Dei
9. Najwyższy Pasterz udzielił Komisji Papieskiej Eclesia Dei zwyczajnej władzy wikariusza w sprawach leżących w jej kompetencjach, w szczególności nadzoru nad wprowadzaniem w życie postanowień motu proprio Summorum Pontificum (por. art. 12).

10. par. 1. Komisja Papieska wykonuje swoją władzę, poza kompetencjami przyznanymi przez papieża Jana Pawła II i potwierdzonymi przez papieża Benedykta XVI (por. art. 12-12), także poprzez decydowanie w sprawach rekursów wniesionych do niej zgodnie z przepisami, jako hierarchiczny przełożony, przeciwko jakimkolwiek możliwym decyzjom administracyjnym Ordynariusza, które okazałyby się niezgodne z motu proprio.

par. 2. Dekrety, którymi Komisja Papieska rozstrzyga rekursy, mogą być zaskarżane ad normam iuris przed Najwyższym Trybunałem Sygnatury Apostolskiej.

11. Po uzyskaniu zgody Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Komisja Papieska Ecclesia Dei, będzie odpowiadała za nadzór nad przyszłymi wydaniami tekstów liturgicznych dotyczących formy nadzwyczajnej rytu rzymskiego

III. Przepisy szczegółowe
12. W następstwie ankiety przeprowadzonej wśród Biskupów z całego świata i ze względu na zagwarantowanie poprawnej interpretacji oraz właściwego zastosowania motu proprio Summorum Pontificum, Komisja Papieska na mocy władzy jej udzielonej oraz swych uprawnień, wydaje niniejszą Instrukcję, zgodnie z kanonem 34 Kodeksu Prawa Kanonicznego.

Kompetencje Biskupów Diecezjalnych
13. Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego[5] Biskupi diecezjalni mają czuwać nad zagwarantowaniem dobra wspólnego w dziedzinie liturgii i do czynienia tego w ten sposób, aby wszystko odbywało się godnie, w pokoju i ze spokojem, zawsze w zgodzie z intencją Biskupa Rzymu jasno wyrażoną przez motu proprio Summorum Pontificum[6]. W przypadku sporu lub uzasadnionej wątpliwości w przedmiocie celebracji w formie nadzwyczajnej sąd jest zastrzeżony dla Komisji Papieskiej.

14. Jest zadaniem biskupa diecezjalnego podjęcie wszelkich koniecznych środków dla zapewnienia należytego szacunku dla nadzwyczajnej formy Rytu Rzymskiego, zgodnie z motu proprio Summorum Pontificum

Coetus fidelium (por. motu proprio Summorum Pontifcum, art. 5 par. 8)
15. Grupa wiernych może być określona jako trwale istniejąca (“stabiliter existens”) zgodnie z sensem art. 5, par. 1 motu proprio Summorum Pontificum wówczas, gdy składa się z osób należących do określonej parafii, które, nawet już po opublikowaniu motu proprio Summorum Pontificum łączą się z powodu swej czci dla Liturgii w usus antiquior i które proszą, by mogła ona być celebrowana w kościele parafialnym, w oratorium albo kaplicy. Taka grupa może składać się również z osób należących do różnych parafii lub diecezji, które gromadzą się w powyższym celu w konkretnym kościele parafialnym, kaplicy albo oratorium.

16. W przypadku kapłana, który pojawia się okazjonalnie w kościele parafialnym z pewną liczbą wiernych i pragnie celebrować Mszę w formie nadzwyczajnej, jak przewidziane jest przez artykuły 2 i 4 motu proprio Summorum Pontificum, proboszcz albo rektor kościoła, albo kapłan odpowiedzialny jest upoważniony do udzielenia pozwolenia na taką celebrację, biorąc jednak pod uwagę rozkład celebracji liturgicznych w tym kościele.

17. Par. 1 W rozstrzyganiu konkretnych przypadków proboszcz, rektor albo kapłan odpowiedzialny za kościół ma się kierować roztropnością, powodowany pasterską gorliwością i duchem hojnej gościnności.

par. 2 Jeśli grupa składa się z niewielu wiernych, należy zwrócić się do Ordynariusza miejsca o wskazanie kościoła, w którym wierni ci mogliby się gromadzić na takich celebracjach, aby zaangażowane uczestnictwo mogło stać się łatwiejsze, a celebracja Mszy świętej godniejsza.

18. Również w sanktuariach i miejscach pielgrzymkowych możliwość celebracji Mszy w formie nadzwyczajnej ma być oferowana grupom pielgrzymów, którzy o to poproszą (por. motu proprio Summorum Pontificum, art. 5, par. 3), jeśli jest zdatny kapłan.

19. Wierni, którzy proszą o Msze św. w formie nadzwyczajnej, nie mogą w żaden sposób popierać albo należeć do grup, które okazują się być przeciwko ważności bądź prawomocności Mszy św. i Sakramentów celebrowanych w formie zwyczajnej albo przeciwko Biskupowi Rzymu jako Najwyższemu Pasterzowi Kościoła Powszechnego.

Sacerdos idoneus (zdatny kapłan) (por. motu proprio Summorum Pontificum art. 5, par. 4)
20. W odniesieniu do kwestii koniecznych wymagań wobec kapłana, aby był uznany za zdatnego do celebrowania Mszy w formie nadzwyczajnej stanowi się co następuje:

a. Każdy kapłan katolicki, któremu nie jest to zabronione przez Prawo Kanoniczne[7], ma być uważany za zdatnego do celebrowania Mszy św. w formie nadzwyczajnej.

b. Co się tyczy łaciny, konieczne jest, aby kapłan mający celebrować potrafił wypowiadać słowa poprawnie i rozumiał ich znaczenie.

c. Jeśli chodzi o umiejętność odprawiania rytu, za zdatnych uważa się tych kapłanów, którzy z własnej woli przystępują do celebrowania według formy nadzwyczajnej, i tych, którzy czynili to w przeszłości.

21. Usilnie prosi się Ordynariuszy o zapewnienie kapłanom okazji uzyskania adekwatnego przygotowania do odprawiania liturgii w formie nadzwyczajnej. Dotyczy to zwłaszcza Seminariów, gdzie przyszli kapłani powinni otrzymać odpowiednia formację, włącznie z nauką łaciny[8], oraz – jeżeli okoliczności za tym przemawiają – możliwość nauki formy nadzwyczajnej rytu rzymskiego.

22. W diecezjach bez zdatnego kapłana Biskupi diecezjalni mogą poprosić o współpracę kapłanów z Instytutów erygowanych przez Papieską Komisję Ecclesia Dei - zarówno w celebrowaniu, jak i nawet w nauczaniu celebrowania.

23. Prawo celebrowania Mszy sine populo, czyli z uczestnictwem jedynie ministranta, w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego jest udzielone przez motu proprio każdemu kapłanowi świeckiemu lub zakonnemu (por. motu proprio Summorum Pontificum, art. 2). Na te celebracje kapłani nie potrzebują zatem, według motu proprio Summorum Pontificum, żadnego osobnego zezwolenia od swego Ordynariusza lub przełożonego.

Dyscyplina liturgiczna i kościelna
24. Księgi liturgiczne nadzwyczajnej formy rytu rzymskiego mają być używane w takim kształcie, w jakim zostały promulgowane. Wszyscy, którzy pragną celebrować w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego, muszą znać odpowiednie rubryki i są zobowiązani do poprawnego ich przestrzegania.

25. Nowi święci i niektóre spośród nowych prefacji mogą i powinny być dodane do mszału z 1962 r.[9] zgodnie z rozporządzeniami, które zostaną wydane w przyszłości.

26. Zgodnie z tym, co jest przewidziane przez artykuł 6 motu proprio Summorum Pontificum, czytania w Mszach według mszału z 1962 r. mogą być wykonywane albo wyłącznie po łacinie, albo po łacinie i następnie w języku narodowym, albo, w mszach czytanych, wyłącznie w języku narodowym.

27. Jeśli chodzi o normy dyscyplinarne związane z celebracją, stosuje się dyscyplinę kościelną zawartą w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r.

28. Ponadto, na mocy swojego charakteru jako prawa specjalnego, motu proprio Summorum Pontificum w swoim własnym zakresie znosi wszystkie przepisy prawa, związane ze świętymi obrzędami, promulgowane po 1962 r. nie dające się zastosować do rubryk ksiąg liturgicznych obowiązujących w 1962 r.

Bierzmowanie i udzielanie Święceń
29. Pozwolenie na użycie starszej formuły obrzędu bierzmowania zostało potwierdzone przez motu proprio Summorum Pontificum (art. 9, par. 2). Tak więc w formie nadzwyczajnej nie jest konieczne użycie nowszej formuły papieża Pawła VI, która znajduje się w Ordo Confirmationis.

30. Jeśli chodzi o tonsurę, niższe święcenia i subdiakonat, motu proprio Summorum Pontificum nie wprowadza żadnej zmiany w dyscyplinie Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. W konsekwencji w instytutach życia konsekrowanego i stowarzyszeniach życia apostolskiego, które podlegają Papieskiej Komisjii Ecclesia Dei, każdy, kto złożył uroczyste śluby albo na stałe został włączony do kapłańskiego instytutu życia apostolskiego, zostaje inkardynowany jako duchowny w instytucie albo stowarzyszeniu po otrzymaniu święceń diakonatu, w zgodzie z kan. 226, par. 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego.

31. Jedynie w instytutach życia konsekrowanego i stowarzyszeniach życia apostolskiego podlegających Papieskiej Komisji Ecclesia Dei, oraz tam, gdzie zachowuje się używanie ksiąg liturgicznych formy nadzwyczajnej, dozwolone jest użycie Pontificale Romanum z 1962 r. przy udzielaniu wyższych i niższych święceń.

Breviarium Romanum
32. Art. 9 par. 3 motu proprio Summorum Pontificum daje duchownym prawo używania brewiarza (Breviarium Romanum) obowiązującego w 1962 r., który powinien być odmawiany w całości i po łacinie.

Święte Triduum
33. Jeśli jest zdatny kapłan, grupa wiernych przywiązana do wcześniejszej tradycji liturgicznej może również celebrować święte Triduum w formie nadzwyczajnej. W przypadku, gdy nie byłoby kościoła lub oratorium przeznaczonego wyłącznie dla tych celebracji, proboszcz lub Ordynariusz mają podjąć decyzje najprzychylniejsze dobru dusz, w porozumieniu z kapłanem, nie wykluczając możliwości powtórzenia celebracji świętego Triduum w tym samym kościele.

Ryty własne zakonów
34. Dozwolone jest używanie ksiąg liturgicznych właściwych dla zakonów i obowiązujących w 1962 r.

Pontificale Romanum i Rituale Romanum
35. Zgodnie z n. 28 niniejszej Instrukcji i z zachowaniem tego, co jest przepisane przez n. 31, dozwolone jest używanie Pontyfikału Rzymskiego i Rytuału Rzymskiego, a także Ceremoniału Biskupów, obowiązujących w 1962.

W trakcie audiencji w dniu 8 kwietnia 2011, udzielonej Kardynałowi Przewodniczącemu Papieskiej Komisji Ecclesia Dei, Najwyższy Pasterz Benedykt XVI zaaprobował niniejszą Instrukcję i polecił jej opublikowanie.

Dan w Rzymie, w siedzibie Papieskiej Komisji Ecclesia Dei, 30 kwietnia 2011, we wspomnienie świętego Piusa V.

Kard. William Levada,

Przewodniczący

ks. prałat Guido Pozzo,

Sekretarz